Retro Walkwartier: Villa Josina (en de bieb, het TBL én een bloemenzaak)
erfgoedspecialist bij Stadsarchief Oss
Waar de Carmelietenstraat en de Molenstraat elkaar raken, verrijst het Walkwartier. Dit is de plek van Vendet en later V&D, maar ook van Gelderse plunderaars, de vuurloze locomotief en de katholieke schuilkerk. Een plek vol verhalen dus. Stadshistoricus Jurgen Pigmans duikt in die kronieken in de rubriek Retro Walkwartier.
In deel vier vertelt Jurgen over Villa Josina aan de Molenstraat. Dit was niet alleen het onderkomen van Jan en Josina Jurgens, van de bekende boterfamilie, maar ook de plek waar de Osse Bibliotheek en het Titus Brandsma Lyceum hun oorsprong vinden. “En in de serre naast het huis is in 1920 Josina Bloemen gestart”, aldus de stadshistoricus.
Botervilla’s
Het precieze bouwjaar van de woning is niet bekend, maar dat moet volgens Jurgen rond 1860 geweest zijn. Jan was actief in de boterhandel, samen met zijn vader Antoon en broers Henri en Arnold. En de zaken gingen goed: Jan liet de villa bouwen en vernoemde deze naar zijn vrouw. “Een fraai bouwwerk, maar niet zo spectaculair als Villa Constance van Arnold van den Bergh – nu Museum Jan Cunen”, vertelt Jurgen. “Het leek meer op het huidige pand van Wolf en Flow Mode verderop in de Molenstraat, wat dan weer de oude woning van Simon van den Bergh is.”
Erfgoedspecialist bij Stadsarchief Oss
“De flinke lap grond rondom de botervilla was bijzonderder”, gaat hij verder. “Jan liet geen stadstuin aanleggen, maar een prachtig parkachtig landgoed. Met verschillende hoge bomen en een pad dat helemaal naar achteren liep, tot waar nu de Oostwal is.” En Jans broers? Die hadden het ook niet slecht. “Henri woonde in Huize Kio aan de Kruisstraat; op het perceel naast De Groene Engel, het vroegere hoofdkantoor van Jurgens. Arnold kocht Villa Constance en doopte dit om tot Villa Johanna. Uiteraard, vernoemd naar zíjn vrouw.”
Door en door katholiek
De familie Jurgens was volgens Jurgen niet alleen goed voor zichzelf. Ze waren door en door katholiek en dat lieten ze merken. Vader Antoon stak veel geld in de nieuwe Grote Kerk; hij bekostigde onder meer de ramen en het orgel. En ook Jan en Josina waren vrijgevig. “Zij zeiden: als we er niet meer zijn, gaat Villa Josina naar de karmelieten”, vertelt Jurgen. En zo geschiedde in 1913. “Met Titus Brandsma voorop richtten de geestelijken acht jaar later de Openbare Leeszaal op, de voorloper van de bieb. En twee jaar later stonden ze aan de wieg van het latere Titus Brandsmalyceum: een Hogere Burger School die de naam Carmelcollege Oss kreeg.”
Erfgoedspecialist bij Stadsarchief Oss
Uit het jasje
Snel na de oprichting groeide de school al uit haar jasje. Villa Josina werd te klein en in 1926 kwam er nieuwbouw naast. Om dit pand – het huidige hoofdgebouw van het TBL – te openen, vroegen de karmelieten een bijzondere gast: Constant Jurgens, zoon van Jan en Josina en aartsbisschop op de Filipijnen. Jurgen: “Tot aan de jaren vijftig werden beide gebouwen gebruikt, maar op een gegeven moment voldeed de villa niet meer. Het Titus Brandsmalyceum, zoals de school na de Tweede Wereldoorlog ging heten, wilde een nieuw deel op de plek van de woning. De sloopkogel ging erdoor.”
Cirkel rond voor de bieb
En de bibliotheek? Die streek vlak voor aanvang van de nieuwbouw neer in de Monsterstraat. In het pand van de voormalige ambachts- en tekenschool. “Ze hebben daar tot eind jaren zestig gezeten, waarna ze naar de Raadhuislaan zijn vertrokken”, aldus Jurgen. “Straks keert de bieb in het Warenhuis dus terug op de plek waar het ruim honderd jaar geleden begon: bij Villa Josina. Hoe bijzonder is dat?”
“Zonde dat de woning er niet meer is, maar mooi dat de naam voortleeft in de bloemenzaak”, zegt Jurgen tot besluit. “Ook in de geschiedenis van de bibliotheek en het TBL.”
